Het effect van de coronacrisis op zorgprofessionals is niet een en al kommer en kwel. Zorgprofessionals beleven de coronacrisis op verschillende manieren. Sommigen geven aan dat de coronacrisis positieve dingen heeft opgeleverd. Het merendeel van de medisch specialisten ervoer bijvoorbeeld een lagere lichamelijke druk van hun werk tijdens de eerste golf van de coronacrisis ten opzichte van de situatie voor de crisis. Dit blijkt uit wetenschappelijk onderzoek van Evelien van Leeuwen (UMC Utrecht en Universiteit Utrecht, Bestuurs- en Organisatiewetenschap) en collega’s.
“Zorgverlener houdt huidige situatie niet vol” en “Tweede golf: Druk op personeel neemt weer toe”. Zomaar enkele alarmerende krantenkoppen van de afgelopen maanden. Veel kranten schreven over de druk van de coronacrisis op zorgprofessionals in algemene zin. Toch is het aannemelijk dat zorgprofessionals de coronacrisis op verschillende manieren beleven.
Verschil in belasting
De belasting van zorgprofessionals die bijvoorbeeld op de Intensive Care-afdelingen werken was groot. Zij moesten honderden patiënten in zeer korte tijd opvangen. En deze zorgprofessionals vervulden naast hun taak als zorgverlener soms ook de rol van familielid, omdat bezoekers niet altijd welkom waren.
Andere zorgprofessionals waren minder druk met patiëntenzorg dan gewoonlijk, omdat niet-urgente zorg werd uitgesteld. Vele operaties zijn afgezegd en wachtlijsten worden langer. Dit laat zien dat het werk van zorgprofessionals op diverse wijze is veranderd als gevolg van de coronacrisis. Dit kan een verschillende uitwerking hebben op de werkbeleving van zorgprofessionals.
Onderzoek naar werkbeleving
Samen met Toon Taris (Universiteit Utrecht, Sociale Wetenschappen), Liesbeth van Rensen (UMC Utrecht, Raad van Bestuur), Eva Knies (Universiteit Utrecht, Bestuurs- en Oganisatiewetenschap) en Jan-Willem Lammers (UMC Utrecht, directie Kwaliteit van Zorg en Patiëntveiligheid) heb ik onderzoek gedaan naar de impact van de coronacrisis op de werkbeleving van 165 medisch specialisten. Werkbeleving is onderzocht aan de hand van werkkenmerken zoals werkdruk en werkbelasting, en duurzame inzetbaarheid. Dat is de mate waarin medisch specialisten door kunnen en door willen werken tot de pensioenleeftijd als medisch specialist.
Wij onderzochten de werkbeleving van medisch specialisten tijdens de eerste en tweede golf van de coronacrisis en vergeleken deze met hun werkbeleving voor de coronacrisis. De groep bestond voor een derde uit medisch specialisten die direct betrokken waren bij de zorg voor Covid-19 patiënten. En voor tweederde uit medisch specialisten die niet direct betrokken waren bij de zorg voor Covid-19 patiënten, maar op andere afdelingen in het ziekenhuis werkten.
Lagere werkdruk
Gemiddeld genomen geven zorgprofessionals aan dat zij een lagere werkdruk ervaren tijdens de coronacrisis dan voor de crisis. Zij geven aan dat ze minder werk te doen hadden en minder hoefden te haasten. Daarnaast ervoeren zij een lagere emotionele werkdruk. Zij werden minder vaak geconfronteerd met werkaspecten die hun persoonlijk raakten, zoals zorgen om het welzijn van hun patiënten.
Bovendien ervoeren zij een lagere lichamelijke belasting van hun werk. Deze beleving van een lagere werkdruk kan te maken hebben met uitstel van een groot deel van de niet-urgente zorg.
Positieve werkbeleving
Zorgprofessionals zijn positiever over de mate waarin zij door willen werken en fysiek en mentaal in staat zijn om door te werken tot de pensioenleeftijd in hun huidige beroep. Zowel tijdens de eerste golf als tijdens de tweede golf van de coronacrisis zijn zorgprofessionals positiever over hun duurzame inzetbaarheid in vergelijking met de situatie voor de crisis.
Wellicht heeft dit te maken met de hoge waardering die zorgprofessionals ervoeren van hun werk. Burgers applaudisseerden massaal voor de inzet van zorgmedewerkers en hingen witte T-shirts met een rood hart voor de ramen om hun steun te betuigen. Die waardering maakte duidelijk dat dit een vitaal beroep is in het bestrijden van de coronacrisis.
Verschillen in werkbeleving van artsen
De resultaten blijken niet afhankelijk van de mate waarin zorgprofessionals betrokken waren bij de zorg voor Covid-19 patiënten. Wel zien we verschillen in de duurzame inzetbaarheid van zorgprofessionals uit snijdende disciplines, bijvoorbeeld chirurgen, artsen uit beschouwende disciplines, bijvoorbeeld cardiologen, en artsen uit ondersteunende disciplines zoals radiologen.
Snijdende specialisten zijn negatiever over hun duurzame inzetbaarheid. Voor de coronacrisis beoordeelden zij hun duurzame inzetbaarheid met een onvoldoende, namelijk een 5,1. Tijdens de coronacrisis beoordeelden zij die met een 6,9. Voor artsen met een beschouwend of ondersteunend specialisme bleef dit oordeel voor en tijdens de coronacrisis nagenoeg gelijk. Zij gaven hun duurzame inzetbaarheid voor de coronacrisis een rapportcijfer van 7,0 en tijdens de coronacrisis een 7,4.
Zorg voor elkaar
Hoewel deze uitkomsten laten zien dat de coronacrisis niet alleen ellende heeft veroorzaakt maar in sommige gevallen ook positieve uitkomsten oplevert, blijft het belangrijk om oog voor elkaar te hebben. Het onderzoek toont de gemiddelde uitkomsten van de impact van de coronacrisis op een diverse groep medisch specialisten. Verstopt in deze cijfers zitten uitschieters van medisch specialisten die tijdens de coronacrisis wel lijden onder een extreem hoge werkdruk, en een stuk minder positief zijn over hun duurzame inzetbaarheid. Daarnaast verbloemt dit onderzoek mogelijk de negatieve effecten van de coronacrisis doordat medisch specialisten die heel druk waren wellicht niet de tijd hebben genomen om de vragenlijsten in te vullen.
Dit benadrukt het belang van persoonlijke aandacht voor het welzijn van zorgprofessionals om zicht te krijgen op de persoonlijke gevolgen van de coronacrisis. Zeker omdat de resultaten laten zien dat medisch specialisten de coronacrisis op verschillende manieren beleven. Aandacht voor het welzijn van zorgprofessionals is extra relevant in de nasleep van corona, waar mogelijk op sommige afdelingen een stuwmeer is ontstaan van uitgestelde ingrepen en operaties die ingehaald moeten worden.
Kortom, naast de bekende negatieve effecten van de coronacrisis op de werkbeleving van zorgprofessionals, heeft het ook geresulteerd in positieve uitkomsten. Dit neemt niet weg dat aandacht voor elkaar belangrijk is in deze tijd, omdat percepties van werkbeleving verschillen.
Lees het onderzoek online bij BMJ Journals.
Fotocredits:
Hoofdfoto: Foto door Artem Podrez via Pexels
