In het voorjaar van 2021 explodeerde de populariteit van Feta door een TikTok-filmpje. Bij gebrek aan Feta verkochten winkels dan maar witte kaas. Maar wat is eigenlijk het verschil?
De Griekse kaas Feta is een voorbeeld van een beschermd streekproduct. De Europese Unie (EU) beschermt circa 3000 streekproducten, waarvan circa 1500 alcoholische dranken en 1500 voedingsproducten. Bekende beschermde wijnen zijn de Chianti of de Rioja. Bekende beschermde voedingsproducten zijn Parmaham, Roquefort, of Feta dus. Nederland telt maar elf beschermde voedingsproducten, waarvan de bekendste waarschijnlijk de Gouda Holland is.
Als onderzoeker naar Europees beschermde streekproducten bezocht ik al producenten van Halloumi in Cyprus en van Normandische kazen in Camembert en Livarot. Door het spreken met producenten krijg je een beter beeld van de diepe vervlechting van streekproducten met hun regio en erfgoed. Normandische kazen worden bijvoorbeeld gemaakt van melk van koeien van het Normandisch ras.
Strenge regels en bescherming
De Europese Unie beschermt streekproducten met een specifieke geografische oorsprong en gemaakt op een specifieke manier. Maar wat zijn dan precies de regels om bijvoorbeeld Feta te mogen heten? Feta is witte kaas van schapen- en geitenmelk uit Griekenland. Alleen witte kaas gemaakt op het Griekse vasteland of het eiland Lesbos mag Feta heten. Bovendien moet Feta gemaakt worden volgens bepaalde regels, waaronder het bewaren in pekel oftewel zout water. Het aandeel schapenmelk moet minstens zeventig procent bedragen. Kaas van een andere plek of op een andere manier gemaakt mag in de Europese Unie geen Feta heten. Daarom zie je in de supermarkt zo veel witte kaas in het schap. De producenten mogen het simpelweg geen Feta noemen.
Producenten die hieraan niet voldoen, moeten een andere naam kiezen voor hun product. Ze mogen zelfs niet verwijzen naar het oorspronkelijke product: ‘Feta-achtige kaas uit Denemarken’ mag dan ook niet verkocht worden in de EU.
Authentieke Europees beschermde streekproducten kun je herkennen aan het onderstaande blauwe or rode logo. Het blauwe logo staat voor ‘Beschermde Geografische Aanduiding’ of BGA. Het rode voor ‘Beschermde Oorsprongsbenaming’ ofwel BOB. Feta heeft een BOB. De eisen voor een BOB zijn strenger dan voor een BGA. Bij een BOB moeten alle productiestappen in het gebied plaatsvinden, bij een BGA zijn enkele productiestappen in het gebied voldoende. Waarschijnlijk zeggen de technische termen BGA en BOB je niets, maar misschien ken je wel het Franse equivalent voor wijn, of Appellation d’Origine Contrôlée (AOC).
Zekerheid voor consument maar ook hogere prijs
Waarom worden producten zoals Feta en Gouda Holland eigenlijk beschermd? Het belangrijkste argument is het informeren van de consument. De klant die deze producten koopt, weet waar die producten gemaakt zijn, met welke ingrediënten, en op welke manier.
Als iedereen de beschermde namen zou mogen gebruiken, weten consumenten niet meer wat ze kopen. Ze zouden dan ook zomaar een product kunnen kopen dat veel minder lekker of gewoon heel anders is. Op termijn zou dat de reputatie van de beschermde naam gaan schaden, waardoor de prijs zakt. Producenten van het originele product zouden dan niet meer winstgevend volgens dezelfde kwaliteitseisen kunnen werken. Onderzoek wijst namelijk uit dat beschermde streekproducten gemiddeld anderhalve keer zo veel kosten als gelijkaardige niet-beschermde producten.
Alhoewel er dus een economische logica is voor het beschermen van streekproducten, zijn concurrenten het er niet altijd mee eens. Zo procedeerden Denemarken en Frankrijk in de jaren 90 tegen de bescherming van de naam Feta. Producenten in die landen waren boos dat ze hun kaas nu als ‘witte kaas’ moesten verkopen. Volgens hen was Feta gewoon een type kaas, en zou iedereen de naam mogen gebruiken. Voor Gouda is dat trouwens het geval: iedereen mag Gouda maken. Enkel de namen ‘Gouda Holland’ en ‘Gouda Noord-Holland’ zijn beschermd. Zo ook met bijvoorbeeld Camembert: alleen de naam ‘Camembert de Normandie’ is beschermd. Producenten buiten Normandië mogen dus prima kaas als ‘Camembert’ verkopen, omdat er binnen de EU is afgesproken dat Camembert gewoon een type kaas is.
Dégustation Vimoutiers (Foto: Martijn Huysmans)
Goedkope vervanger voor duur origineel
Ook sommige consumenten vinden de regels juist verwarrend en onnodig in het voordeel van dure producten. Wie een Feta-achtige kaas zoekt voor een lage prijs, zal je die onder de naam Feta niet vinden. Supermarkten helpen hier wel bij door producten per type te groeperen. Zo staat er vaak ‘witte kaas’ naast Feta, of ‘blauwe kaas’ naast de beschermde Gorgonzola en Roquefort.
Kan je Feta in een recept nu eigenlijk vervangen door witte kaas? Dat hangt af van je eigen voorkeuren en van de witte kaas in kwestie. Omdat de naam witte kaas niet beschermd is, kan het zowat alles zijn. De kaas kan bijvoorbeeld van koemelk gemaakt zijn, veel zouter smaken, of helemaal niet mooi brokkelen. Als je witte kaas koopt, weet je dus niet goed wat je koopt. Tenzij je het merk kent of op de ingrediëntenlijst kijkt. Wil je dus zeker weten wat je koopt, dan is Feta een veilige keuze. Als je voornamelijk op de prijs let, kan witte kaas een goede vervanger zijn, maar dat hangt af van je smaak en de specifieke witte kaas.
Hoge kwaliteit garanderen
Dankzij de Europese regels weten consumenten precies wat ze kopen als ze kiezen voor een Europees beschermd streekproduct zoals Feta. De producten komen van een specifieke plaats en zijn met bepaalde ingrediënten en procedures gemaakt. Vaak kosten ze wel iets meer. De hogere prijs kan een nadeel zijn voor consumenten, maar zorgt er wel voor dat producenten een hoge kwaliteit kunnen blijven garanderen.
Fotocredits:
Hoofdfoto: Traditionele Griekse Feta (Beeld: Dreamstime Images, via Free Inmages Live)
Logo’sBeschermde Geografische Aanduiding, Beschermde Oorsprongsbenaming (Foto: Europese Unie)
Dégustation Vimoutiers (Foto: Martijn Huysmans) Met toestemming gebruikt
