Let’s talk about breasts

Borsten worden in de westerse wereld gezien als teken van vrouwelijkheid. Hormoonbehandeling die transgender personen kunnen krijgen, beïnvloedt onder andere de borstgroei en het borstkankerrisico. Maar hoeveel borstgroei mag iemand verwachten van de hormoonbehandeling? Hoe tevreden zijn transvrouwen met de verkregen borstgroei? En hoe groot is het risico op borstkanker? Onder andere deze vragen staan centraal in mijn proefschrift Let’s talk about breasts dat ik (online) verdedig op vrijdag 24 september 2021. Mijn proefschrift laat een compleet overzicht zien van de verschillende aspecten van borstzorg bij transgender personen.

Transgender personen ervaren een verschil tussen het geslacht van het lichaam en het ervaren geslacht. Transvrouwen zijn geboren in het lichaam van een man, maar voelen zich vrouw. Bij transmannen is dit andersom. Transgender personen kunnen hormoonbehandeling ondergaan om het lichaam aan te passen aan het ervaren geslacht. Deze hormoonbehandeling zorgt voor lichamelijke veranderingen, waaronder veranderingen in vetverdeling, spiermassa, beharing en het borstweefsel.

Verschil in borstontwikkeling

Borstontwikkeling bij jongens en meisjes is hetzelfde tot aan de puberteit. Tijdens de vrouwelijke puberteit vindt er verdere borstontwikkeling plaatst onder invloed van de vrouwelijke hormonen oestrogeen en progesteron. De borsten groeien en ontwikkelen in deze tijd in fasen die in totaal vijf tot zeven jaar kunnen duren.

Tijdens de mannelijke puberteit vindt er geen verdere borstontwikkeling meer plaats, maar verandert de borstkas wel onder invloed van het mannelijk hormoon testosteron. Schouders en de borstkas worden breder, waardoor de tepels op een mannelijke borstkas relatief gezien wat meer naar de zijkant staan dan bij vrouwen.

Borstgroei door hormoonbehandeling

Tijdens de hormoonbehandeling bij transvrouwen ontwikkelt zich borstweefsel op dezelfde manier als tijdens de vrouwelijke puberteit. Uit mijn proefschrift blijkt dat de grootste toename in borstgroei vooral in de eerste negen maanden van de hormoonbehandeling plaatsvindt. Maar uit deze studies blijkt ook dat die groei blijft aanhouden gedurende de eerste drie jaar van de hormoonbehandeling. Wat er daarna gebeurt weten wij (nog) niet. Over de mate van borstgroei in die latere periode zijn nog geen gegevens beschikbaar.

De gemiddelde borstgrootte bij transvrouwen na de eerste drie jaar hormoonbehandeling is vergelijkbaar met een cupmaat van ongeveer een A-cup. Daarom zijn er transvrouwen die kiezen voor een borstvergroting als onderdeel van hun transitietraject. Deze borstvergroting wordt, in tegenstelling tot de rest van de behandeling, niet vergoed door de zorgverzekeraar. Wel bestaat er sinds 2019 een subsidieregeling. Daarbij kunnen transvrouwen in aanmerking komen voor een eenmalige tegemoetkoming in de kosten voor een borstvergroting na minimaal een jaar hormoonbehandeling. Eventuele operaties die daarna (moeten) volgen, bijvoorbeeld in verband met complicaties, zijn voor rekening van de transvrouw zelf.

Borstkanker

Over het borstkankerrisico bij transgender personen schreef ik al eerder een blog. Uit onderzoek aan de transgenderpolikliniek in Amsterdam UMC blijkt dat het borstkankerrisico bij transvrouwen verhoogd is ten opzichte van mannen in de algemene bevolking. Wel bleef het risico lager dan bij vrouwen in de algemene bevolking. Bij transmannen zagen wij eenzelfde beeld: het risico ligt tussen de risico’s van mannen en vrouwen in de algemene bevolking in. Op basis van deze onderzoeken krijgen alle transgender personen die borstweefsel hebben, het advies deel te nemen aan het bevolkingsonderzoek naar borstkanker.

Mensen die als man geregistreerd staan bij de gemeente, krijgen hiervoor niet automatisch een oproep. Bovendien moeten zij de screening zelf betalen (of de kosten gaan van hun eigen risico af) als zij een verwijzing krijgen van hun (huis)arts voor bijvoorbeeld een borstfoto (mammografie).

Daarom wil ik met het onderzoek in dit proefschrift onder andere aandacht vragen voor het waarborgen en verbeteren van de toegankelijkheid van bevolkingsonderzoek voor transgender personen. Dit geldt niet alleen voor het bevolkingsonderzoek naar borstkanker, maar ook voor baarmoederhalskanker bij transmannen.