Gelukkig is er steeds meer ruimte in de maatschappij voor mensen om zichzelf te zijn. Dit geldt ook voor mensen die geboren zijn in het verkeerde lichaam. Deze mensen worden ook wel transgender personen genoemd. Om het lichaam aan te passen naar het ervaren geslacht, kunnen transgender personen behandeling(en) ondergaan. In de media is er toenemende aandacht voor deze groep mensen, met programma`s zoals ‘Hij is een zij’. Maar wat houdt zo`n behandeling nou eigenlijk in?
Vanaf begin jaren zeventig kunnen mensen die geboren zijn in het verkeerde lichaam, terecht in het Amsterdam UMC, VU medisch centrum. In de daaropvolgende jaren is de polikliniek steeds verder uitgebreid. In fysieke grootte, maar ook in mogelijkheden voor wat betreft de behandeling. Het televisieprogramma Andere Tijden van de VPRO gaf eerder een mooi overzicht van het ontstaan van de genderpoli.
Kennis- en Zorgcentrum voor Genderdysforie
De huidige genderpoli van het Amsterdam UMC, die tegenwoordig bekend is als het Kennis- en Zorgcentrum voor Genderdysforie, ziet nog steeds een toename in het aantal aanmeldingen. Het grootste deel van de transgender personen in Nederland gaat naar het Amsterdam UMC. Hier worden deze mensen begeleid en behandeld door een enthousiast team, dat tegenwoordig bestaat uit ruim 100 medewerkers van verschillende disciplines. De website van Transvisie geeft meer achtergrond over genderdysforie en ervaringen van transgender personen.
Kennis- en Zorgcentrum voor Genderdysforie
Psychologische fase
De eerste fase van de behandeling, de zogenoemde diagnostische fase, begint bij de psycholoog. De psycholoog gaat met de persoon in gesprek over zijn of haar ervaren genderidentiteit: waar op het spectrum tussen man en vrouw identificeert de persoon zich? Ook onderzoekt de psycholoog of iemand voldoet aan de criteria voor de diagnose genderdysforie. Genderdysforie wordt gedefinieerd als een verschil tussen het geslacht van het lichaam en het ervaren geslacht. Met andere woorden: iemand is geboren in het verkeerde lichaam.
Mensen die in het juiste lichaam geboren zijn, dat wil zeggen waarbij het lichamelijke geslacht overeenkomt met het ervaren geslacht, worden cisgender personen genoemd. Iemand die geboren is in het lichaam van een man maar zich identificeert als vrouw, noemen we een transvrouw. Transmannen zijn mensen die geboren zijn als vrouw, maar zich identificeren als man.
Verder onderzoeken de psycholoog en de persoon samen de behandelwens(en). Ook bereidt de psycholoog de persoon voor op de mogelijke medische behandelingen die gaan komen. De psycholoog loopt als het ware als een maatje mee gedurende het hele traject, dus ook tijdens de eventuele hormoonbehandeling en operaties. Met een verklaring van de psycholoog, de zogenoemde deskundigheidsverklaring, kan een transgender persoon zijn of haar wettelijke geslacht laten aanpassen bij de gemeente.
Hormoonbehandeling
Indien gewenst kan een transgender persoon hormoonbehandeling ondergaan om het lichaam aan te passen naar het ervaren geslacht. Bij transvrouwen bestaat deze behandeling uit een combinatie van anti-mannelijke hormonen (anti-testosteron) en vrouwelijke hormonen (oestrogeen). Door deze behandeling krijgt een transvrouw minder haargroei op het lichaam, een meer vrouwelijke vetverdeling, borstgroei en een zachtere huid. Het lichaam wordt dus vrouwelijker.
Bij transmannen is het doel van de hormoonbehandeling juist om het lichaam mannelijker te maken. Hun behandeling bestaat dan ook uit het toedienen van mannelijk hormoon (testosteron). Hierdoor krijgen transmannen meer lichaamsbeharing, een meer mannelijke vetverdeling, toename van de spiermassa en een wat grovere, soms ook wat vettere, huid.
Naast de zichtbare effecten van de hormonen, kunnen die ook effecten hebben die we aan de buitenkant niet kunnen zien. Geslachtshormonen, zoals testosteron en oestrogenen, spelen namelijk een rol in verschillende processen in het lichaam. Zo zijn deze hormonen bijvoorbeeld erg belangrijk voor het behouden van sterke botten.
Operatieve fase
Om ook het geslachtsdeel aan te passen naar het ervaren geslacht, kunnen mensen een operatie ondergaan. Hierbij wordt bij transvrouwen een vagina gecreëerd. Tijdens de operatie verwijdert de chirurg de zaadballen en de penis. Na deze operatie maakt het lichaam van de transvrouw zelf geen geslachtshormonen meer aan. Daarnaast kiezen sommige transvrouwen er voor om een borstvergrotende operatie te ondergaan. Bij transmannen bestaat de operatieve fase vaak uit meerdere onderdelen. De meeste transmannen kiezen voor een borstverwijderende operatie, om zo een mannelijke borstkas te krijgen.
Ook kan een transman ervoor kiezen om zijn baarmoeder en eierstokken te laten verwijderen. Tot 2014 was dit in Nederland zelfs verplicht voordat je je wettelijke geslacht kon laten aanpassen bij de gemeente. Tegenwoordig is dit gelukkig niet meer nodig. Hierdoor zijn er steeds meer transmannen die ervoor kiezen om hun baarmoeder en/of eierstokken te laten zitten. In het geval van een penisoperatie kan het wel noodzakelijk zijn dat de vagina wordt verwijderd. In dit geval moet ook de baarmoeder zijn verwijderd. De eierstokken kunnen blijven zitten als een transman dit wil. Als een transman ervoor kiest zijn eierstokken te laten verwijderen, maakt ook zijn lichaam vanaf dat moment geen geslachtshormonen meer aan.
Als het lichaam van de transgender persoon zelf geen geslachtshormonen meer aanmaakt, is het extra belangrijk dat zij levenslang hormonen blijven gebruiken.
Naast de operaties die hier beschreven zijn, zijn er ook nog operaties mogelijk aan het gezicht, de adamsappel en stembanden.
One size fits all?
In de begeleiding en behandeling staat de wens van de transgender persoon centraal. De psycholoog bespreekt samen met de persoon zijn of haar wensen en begeleid hem of haar in het hele traject. Ze bekijken samen wat op ieder moment in het traject het belangrijkste is. Zo kunnen transmannen bijvoorbeeld tegenwoordig kiezen voor een borstverwijderende operatie voordat zij starten met de hormoonbehandeling.
Wetenschappelijk onderzoek
Omdat er steeds meer transgender personen een (medische) behandeling ondergaan, komt er steeds meer aandacht voor onderzoek. Bijvoorbeeld naar de effecten en veiligheid van de hormoonbehandeling. Ook de wensen van transgender personen in het traject worden onderzocht. Bijvoorbeeld van mensen die maar een deel van de behandeling willen ondergaan, omdat ze zich tussen man en vrouw in voelen.
Daarnaast zijn ook de operatietechnieken volop in ontwikkeling. Ook op dit terrein vindt veel wetenschappelijk onderzoek plaatst naar de mogelijkheden, veiligheid en verbetering van deze technieken. Dit onderzoek kan natuurlijk niet plaatsvinden zonder alle mensen die hieraan meedoen. Met al het onderzoek proberen wij, als Kennis- en Zorgcentrum voor Genderdysforie, continu de zorg voor transgender personen te verbeteren.
