Nigeria gaat naar de stembus om een nieuwe president te kiezen. Verkiezingen in Afrika zijn inmiddels een vertrouwd beeld. Alleen in 2018 al waren er vijftien, van de parlementaire verkiezingen in Djibouti in februari tot die in de Democratische Republiek Congo (DRC) eind december. Soms zijn ze eerlijk en vrij, een effectief middel waarmee het volk de politiek onder controle kan houden. Soms zijn het wrange toneelstukken waarbij de winnaar van tevoren vaststaat. En soms, zoals recent in de DRC, zijn ze inzet van politiek conflict en zelfs een mogelijk startpunt van geweld.
Nigeria is sinds 1999 een democratie, na 39 jaar onafhankelijkheid van de Britten, drie eerdere mislukte democratiseringspogingen en vele jaren militaire dictatuur. Eerdere verkiezingen waren verre van perfect, maar kenden wel een opgaande lijn, met als hoogtepunt de vreedzame machtsoverdracht van de zittende president Goodluck Jonathan aan oppositieleider Muhammad Buhari in 2015.
Oudgedienden
Op 16 februari gaat de strijd tussen Muhammad Buhari en Atiku Abubakar. Buhari is geen nieuweling op het politieke toneel. Hij was in de jaren 80 militair dictator van het land en had sinds 1999 al herhaaldelijk, maar tevergeefs, geprobeerd om op een democratische manier president te worden. Toch werd zijn overwinning breeduit gevierd als democratisch keerpunt. Nu, vier jaar later, staat Buhari opnieuw op de kieslijst, met als tegenstander de zakenman en voormalig douaneambtenaar Atiku Abubakar. Net als Buhari is Atiku een oudgediende in de Nigeriaanse politiek. Hij was al eerder vice-president onder Olusegun Obasanjo (1999-2007) en deed een aantal keer een gooi naar het presidentschap.
Door het Nigeriaanse kiesstelsel zijn andere kandidaten vrijwel kansloos – een van deze twee grijze heren wordt dus zeer waarschijnlijk de nieuwe president. Maar maakt het eigenlijk uit wie wint? En waar moeten we op letten als we deze verkiezingen beter willen begrijpen?
Een groep mensen luistert naar een preek van de imam (Foto: David Ehrhardt)
Ideologische verschillen
Op het eerste oog lijken de twee kandidaten erg op elkaar. Dit stemt velen, zowel in als buiten het land, cynisch over het belang van deze wedloop. Maar als je beter kijkt zie je ook grote verschillen. Vooral op ideologisch gebied. Buhari pleit voor sterke (federale) staatsbemoeienis in het oplossen van corruptie, armoede, en Boko Haram. Atiku zet in op een combinatie van privatisering van staatsbelangen en het decentraliseren van de politieke macht naar de deelstaten en lokale overheden.
Buhari zet hiermee zijn, volgens velen mislukte, beleid van de afgelopen jaren voort. Next level is niet voor niets zijn slogan: na vier jaar voorbereiding, komen nu de oogstjaren. Hij heeft de cijfers echter niet mee. Nigeria heeft onder zijn bewind economisch weinig vooruitgang geboekt. Boko Haram steekt recentelijk weer de kop op en corruptie tiert nog altijd welig.
Atiku wil hervormingen, en vooral de decentralisering is voor de vele minderheden in Nigeria (vooral in het olierijke zuiden) een welkom geluid. Zijn beleid kan ook op de steun van een brede coalitie van politieke zwaargewichten en godfathers rekenen, die zeggen Buhari’s wanbeleid zat te zijn. Echter, de vele corruptieschandalen die aan Atiku kleven roepen vragen op over hoe diep zijn hervormingsgezindheid nu echt gaat. Decentralisatie kan namelijk ook een vrijbrief worden voor ondoorzichtige lokale corruptie en privatisering (wederom) een bron van nepotistische contracten en grootschalige diefstal van publieke middelen.
Wat maakt het verschil?
Het is niet bij voorbaat duidelijk welke kandidaat beter is voor Nigeria. Wat maakt dan wel zeker verschil? Ten eerste is er het verloop van de verkiezingen. Gezien de grote (olie)belangen die er op het spel staan en de problemen die kiescommissie INEC heeft gehad, is de spanning groot en heerst er vrees voor stemmenkoperij en geweld. Veilige en eerlijke verkiezingen zijn daarom wellicht het hoogste doel de komende weken.
Ten tweede is er de opkomst. 2015 was niet alleen een succes vanwege de verkiezingsuitslag, maar ook vanwege het grote enthousiasme onder de Nigeriaanse kiezers. Buhari werd gezien als een echt alternatief voor Goodluck Jonathan, en dit enthousiasme werd direct vertaald naar een verkiezingsoverwinning. Een schril contrast met de strijd van zaterdag. Buhari heeft zwaar aan populariteit ingeboet en Atiku lijkt vooral erg populair te zijn onder de (zaken)elite. Een lage opkomst is daarom een risico.
Zicht op Kano. Kano is de een na grootste stad van Nigeria, en electoraal gezien zeer spannend (Foto: David Ehrhardt)
Federale verkiezingen net zo belangrijk
Ten slotte moeten we ons niet al te zeer blind staren op de presidentsverkiezingen. Deze zijn weliswaar belangrijk en het makkelijkst te begrijpen, maar de gouverneursverkiezingen van twee weken later zijn voor het dagelijks leven van veel Nigerianen minstens net zo belangrijk. Federaal Nigeria heeft 36 deelstaten, ieder zo groot als een (klein) land. Gouverneurs zijn de absolute machthebbers in veel van die staten. Ze worden ook wel gezien als deel van de politieke klasse die boven de wet leeft, the untouchables. En zelfs federaal beleid wordt uiteindelijk op lokaal niveau geïnterpreteerd, vormgegeven en uitgevoerd.
Iedere deelstaat heeft haar eigen dynamiek, en veel draait om steekpenningen en connecties. Sommige politici doen wel een poging om voor het publieke belang te vechten. Of het nu gaat om het creatief verminderen van echtscheidingen of het aanbieden van eten op school. Het effect van die pogingen staat ter discussie en de uitvoering rammelt vaak. Maar gezien de slechte reputatie van de Nigeriaanse politiek zijn dit toch de plekken die we het meest in de gaten moeten houden.
Hoofdfoto: Verkiezingsbijeenkomst in Nigeria (Foto: Atiku Abubakar Campaign Organisation)
