Een magazine maken over mijn eigen thesis leek een goed idee, maar bleek niet zo simpel. Hoe pak je dit aan? En kan een lekenglossy ook iets toevoegen aan je proefschrift? Lizah van der Aart deelt hier ervaringen en geeft tips en tricks.
Dit is deel 2 in een tweeluik over het maken van een glossy. Deel 1: Hoe mijn tweet over een lekenglossy van mijn proefschrift viral ging, lees je hier.
Voordat je begint met schrijven, moet je je proberen te bedenken wat je doel is. Of eigenlijk je doelgroep. Mijn doel was om een leuk cadeau te geven aan de mensen die me gedurende mijn promotie gesteund hebben. Dat zou mijn familie en vrienden eindelijk helpen begrijpen wat ik al die tijd eigenlijk had gedaan. En misschien zou ze het ook nog eens interessant vinden. Omdat het voornamelijk voor mijn vrienden en familie bedoeld was, wilde ik dit magazine luchtig houden. Met veel plaatjes en leuke foto’s. Want uiteindelijk heb ik niet alleen hard gewerkt, het was ook heel leuk.
Selecteren en weglaten
Als je eenmaal weet voor wie je het wil schrijven, bedenk je wat je eigenlijk wilt zeggen. Toen ik begon, was ik van plan om alle hoofdstukken in mijn thesis toe te lichten, maar ik kwam er snel achter dat dit niet haalbaar was. Twee hoofdstukken betroffen bijvoorbeeld experimenten waarvoor ik dezelfde techniek had gebruikt voor twee verschillende soorten bacteriën. Dit betekent dat de introductie en de resultaten bijna hetzelfde zijn, maar dan net een beetje anders. Wetenschappelijk gezien waren het allebei belangrijke hoofdstukken. Maar ik was bang dat het erg repetitief over zou komen, dus ik liet een van de twee weg.
Uiteindelijk besloot ik een introductie te schrijven, mijn drie favoriete hoofdstukken toe te lichten en een kleine discussie te schrijven. De keuze voor de favoriete hoofdstukken was makkelijk gemaakt trouwens. Dit was immers werk waarover ik veel heb gesproken op congressen en die voor mijn gevoel de echte rode draad van mijn promotieonderzoek waren. En bedenk: als je iemand een proefschrift geeft, leest die vaak alleen de stellingen en het dankwoord. Zet die ook in de lekenglossy!
Hoe pak je dit praktisch gezien aan?
Bedenk je hoeveel pagina’s het magazine gaat worden. Het printen van een tijdschrift gaat per vier pagina’s, dus je zit vast aan de meervoud van vier. Mijn glossy heeft 24 pagina’s, daarvan ben ik er vier kwijt aan de cover, achterkant en blanco pagina’s. Dan heb ik er nog 20 over. Als ik de standaardzaken eraf haal: inhoudsopgave, dankwoord, en stellingen, dan heb ik nog maar 16 pagina’s over voor tekst. Ja, zo kun jij ook een magazine maken als je zo snel door de pagina’s heen gaat.
Bedenk wat de paginaverdeling gaat zijn, dan weet je meteen hoeveel je moet schrijven/tekenen. Ik vond twee of drie pagina’s per onderwerp voldoende. Daarna wordt het lastig om het in een kwartier (tussen de bedrijven door) te lezen. Hieronder staat een overzicht van de pagina’s, zoals je ziet zijn de 24 pagina’s zo gevuld.
Ik heb Adobe InDesign gebruikt om alles in elkaar te zetten en ik heb (ons geheim) ook een template van InDesign gebruikt als opzet voor dit magazine. In het programma stonden een paar pre-made templates waarin je zelf tekst en figuren kunt zetten om het makkelijk te maken. Waarom ook niet? Dit template had de suggesties voor de doorlopende groene en roze boxen (pagina’s 2-3 en 20-21), de volledig groene pagina tussendoor en de pagina vullende illustraties die met een witgradiënt aflopen (5, 8 en 15).
Het schrijven
Beginnen met schrijven is erg lastig. Ik heb altijd last van lege-pagina-angst. Een compleet leeg Word-document zuigt alle energie en creativiteit bij me weg. Daar kan ik pas wat aan doen door eerst heel hersenloos te beginnen met schrijven en dat te lezen. Daarna denken dat het troep is en bovenaan de pagina opnieuw te beginnen, onderaan is de pagina nog comfortabel gevuld met woorden. Die ‘klad’-versie laat ik heel lang staan, omdat er eigenlijk vaak nog wel iets zinnigs in staat.
Het schrijven voor een niet-wetenschappelijk publiek is enorm moeilijk als je het gewend bent om te schrijven voor beursaanvragen of wetenschappelijke tijdschriften. Maar als je eraan kunt wennen, is het veel leuker.
Wanneer je voor een journal schrijft is het doel om jouw verhaal te vertellen en te bewijzen met data. Voor een niet-wetenschappelijk publiek hoef je helemaal niets te bewijzen. Je hebt de wetenschap al gedaan en beschreven voor een peer-reviewed tijdschrift. Je hebt het al bewezen en nu mag je vertellen hoe tof het werk dat je gedaan hebt is. Daarom mag de focus volledig liggen op een leuk verhaal. Dat mag gewoon beginnen met persoonlijke ervaringen: hoe je je voelde toen je een bepaalde ontdekking deed, welke discussie met een collega tot het belangrijkste proefje leidde of hoeveel experimenten er in de vuilnisbak verdwenen voor je eindelijk de techniek in de vingers had.
Mijn favoriete pagina’s
Het meeste heb ik geschreven om mijn wetenschap toe te lichten, maar een PhD gaat niet alleen maar over rozen. Er gaan gewoon heel vaak dingen mis en dat kan enorm frustrerend zijn. De Grote Boze LC-MS Bingo was niet alleen een goede emotionele uitlaatklep, maar laat ook op een vrolijke manier zien dat er heel veel mis kan gaan. En gaat. Constant. Ik heb gehoord dat deze pagina nu naast het apparaat in kwestie hangt en gebruikt wordt als checklist. Graag gedaan!
De Grote Boze LC-MS Bingo
Kleine verhalen
Er was ruimte in de lekenglossy voor kleine verhalen die ik niet in mijn proefschrift kwijt kon. Collega-microbiologen steken graag de draak met Streptomyces-wetenschappers omdat we dol zijn op vrolijke kleuren. Maar die kleuren zijn juist een belangrijke indicatie voor de productie van antibiotica. Een dergelijke uitleg zou ik niet in een wetenschappelijke publicatie zetten, iedereen die hiermee werkt, weet dit wel. Maar het is een leuk weetje voor de leek.
Hetzelfde geldt voor autocannibalisme. In vaktijdschriften leggen we niet uit wat dit betekent in een bredere context. Maar in dit geval kan die bredere context een heel specifiek proces ineens een stuk logischer laten klinken.
Hoe maak je plaatjes?
Het maken van wetenschappelijke figuren is al een uitdaging op zich. Dan wil je een proces in detail tonen op een begrijpelijke manier. Dit is niet anders voor een lekensamenvatting, het mag alleen eenvoudiger. In plaats van een heel genetisch cluster voor productie van antibiotica te laten zien, kun je dit tonen als een enkel element.
Praktisch gezien had ik het makkelijk, omdat ik vaak digitale illustraties heb gemaakt. Maar laat dit je niet afschrikken. Een simpele potlood- of pentekening is heel charmant. (Medisch) biologen kunnen ook overwegen een tijdelijk abonnement te nemen op Biorender. Dit project heeft een grote verzameling iconen gemaakt, waarmee je makkelijk professioneel ogende illustraties kan maken.
Tot slot
Zie de productie van een magazine als voorbereiding op de verdediging van je proefschrift. Doordat ik veel tijd had gestoken in het beschrijven van mijn onderzoek en het maken van illustraties om mijn punt te verduidelijken, maakte ik me bijzonder weinig zorgen om de verdediging. In de weken daarvoor had ik mijn eigen thesis helemaal uitgeplozen en al mijn resultaten en conclusies doorgelezen.
Gelukkig vond ook de commissie het magazine een leuk cadeau en hadden we een leuke verdediging.
Wil jij dit ook doen en denk je eraan figuren of concepten te lenen? Gewoon doen. Je mag me mailen voor advies, of om jouw eigen werk te delen.
5 tips bij het maken van jouw eigen magazine:
1. Het proefschrift is voor vakgenoten, het magazine is voor leken.
2. Niet te lang wachten, begin gewoon met schrijven.
3. Pak de leukste onderzoeksresultaten er uit. Je lekenmagazine is geen complete weergave van je proefschrift. Hou het leuk!
4. Programma’s als InDesign hebben templates voor magazines. Maak je leven niet te moeilijk en gebruik dat.
5. Vraag iemand die goed kan ontwerpen om te helpen met de opmaak.
Dit is deel 2 in een tweeluik. Deel 1: Hoe mijn tweet over een lekenglossy van mijn proefschrift viral ging, lees je hier.
Een digitale versie van de glossy is hier te vinden.
