Er zijn grote veranderingen gaande in de insectenwereld. Veel van de huidige insecten lijken te verdwijnen en nieuwe soorten vestigen zich in Nederland. Ik ben op onderzoek gegaan naar het verhaal van een van die nieuwkomers. Wat komen ze hier zoeken?
De Suzuki fruitvlieg (Drosophila suzukii) is een nieuwkomer die het heeft gemaakt in Nederland. Het is een vliegensoort van Aziatische afkomst die zo’n 10 jaar geleden opdook in Europa. Inmiddels hebben ze zich wijd verspreid en komen voor van Italië tot Zweden. Aan hun succesverhaal zit echter wel een prijskaartje. De vliegjes zorgen voor een enorme schade in de fruitteelt door de kersen, aardbeien en ander zacht fruit op te eten. Wereldwijd wordt daarom onderzoek gedaan om de desastreuze gevolgen van dit invasieve exotische vliegje het hoofd te bieden. Ik ving een vliegje en probeerde erachter te komen wat hij me te ‘vertellen’ had.
Ontdekkingsreizigers
Wat bracht de vlieg naar Nederland? Je zou kunnen zeggen dat hun voorouders al echte ontdekkingsreizigers waren. Doordat ze zo klein zijn, kunnen ze zich makkelijk verstoppen in het fruit en laten zich zo transporteren naar nieuwe werelddelen. Zo verliet op een dag een aantal gelukszoekers hun Aziatische thuisbasis en spreidden ze hun vleugels na een lange tocht uit in Nederland. De vliegjes zijn van nature ook heel flexibel en opportunistisch. Ze zien overal mogelijkheden om te leven.
Toen de eerste vliegen aankwamen in Nederland, moet ons land er als een oase hebben uitgezien. Overal was fruit te vinden waarvan ze ongestoord konden eten – bramen, kersen, rode bessen, pruimen, vruchten van de broodboom, rozenbottels – groeiend in het wild, in tuinen of in boomgaarden en kassen. De koude winters, en voedsel vinden in het laagseizoen waren echter niet altijd makkelijk. Toch leken ze zich zonder veel moeite aan te passen, te weten waar en wanneer ze in het seizoen fruit kunnen vinden en hoe ze de winter konden overleven. De zachte winter van dit jaar was ook erg aangenaam. Je zou kunnen zeggen dat ze echte Nederlanders zijn geworden.
Waar heeft dit kleine beestje zijn succes aan te danken? Suzuki fruitvliegen hebben een enorme overlevingsdrang. Eén vrouwtjesvlieg kan tijdens haar hele leven honderden eitjes leggen. Ze hebben ook het geluk dat ze maar weinig concurrenten hebben. De vliegen kunnen zoveel fruit eten als ze willen omdat niets of niemand hen – tot nu toe – echt weerstand lijkt te bieden.
Suzuki fruitvlieg (Foto: Tim Haye, via Eurekalert)
Aartsvijanden
De sluipwesp is een van de grote aartsvijanden van de fruitvlieg. Toch kan deze Aziatische vliegensoort de sluipwesp makkelijk verslaan. De sluipwesp, die de vlieg normaal gesproken gebruikt om haar eitjes in te leggen, lukt het meestal niet om haar nakomelingen groot te brengen in de voor hen nieuwe gastheer. De Suzuki fruitvlieg blijkt over een enorm goede weerstand te beschikken. Die zorgt ervoor dat de sluipwespeneitjes zich niet kunnen ontwikkelen en sterven. Daarnaast heeft de exoot nog een ander slim trucje gevonden: ze verstoppen zich in het binnenste van het fruit waardoor ze onvindbaar zijn voor de sluipwesp.
Hoewel inheemse sluipwespen de exoot niet succesvol kunnen parasiteren, proberen ze dit geregeld. Maar omdat de wespen in de vliegenval blíjven trappen door hen tóch te parasiteren, kan dit negatieve gevolgen hebben voor de vitaliteit van sluipwespenpopulaties.
Sluipwesp (Foto: Astrid Kruitwagen)
De mens als aartsvijand
Naast de sluipwesp heeft de Suzuki fruitvlieg ook een andere aartsvijand gemaakt: de mens. De vlieg leeft van rijpend fruit en brengt daardoor enorme schade toe aan de kersen, aardbeien en frambozen die worden geteeld voor menselijke consumptie. De grote economische schade die de vlieg veroorzaakt, maakt het beestje dus een plaaginsect. Fruittelers zien de nieuwkomer dan ook liever verdwijnen, en proberen de vliegen weg te houden door bijvoorbeeld insectengaas om hun fruitbomen te plaatsen en dodelijk gif te spuiten.
Daarnaast doen wetenschappers wereldwijd onderzoek naar nieuwe manieren om de vlieg te bestrijden. In Italië worden bijvoorbeeld al sterke sluipwespen ingezet om de nieuwkomers te verjagen.
De grote negatieve impact van de exotische vlieg maakt het een onwelkome nieuwkomer in Nederland. Met de toenemende kennis en nieuwe wetenschappelijke inzichten in het verschiet, zal de vlieg hopelijk snel te verslaan zijn. Kijkend naar het kleine verdoemde vliegje vroeg ik me af: wat zou zijn perspectief kunnen zijn?
De vliegen zitten met een dilemma
Om te overleven proberen ze hun vliegenvolk groot en sterk te houden. Maar hoe groter en sterker hun volk wordt, hoe groter de impact op hun omgeving. Die toenemende dreiging wekt dus juist alleen maar meer weerstand op bij hun vijanden. Als ze hier dan ook mee doorgaan, kan die overlevingsstrategie weleens hun ondergang worden. Om de toekomst van het volk veilig te stellen, zou het nieuwe manieren moeten vinden om samen te leven met hun omgeving zodat er een nieuwe balans ontstaat. Maar het is de vraag of dat realistisch is.
Fotocredits:
Hoofdfoto: Kersen, Grand Rapids Michigan (Foto: beValorous, via Pixabay)
Suzukivlieg (Foto: Tim Haye, via Eurekalert)
Sluipwesp: (Foto: Astrid Kruitwagen, met toestemming gebruikt)
