Er was eens..
Daarmee beginnen de sprookjes die voor velen van ons de eerste kennismaking waren met de wolf. Een groot, boos dier dat onschuldige oma´s en geitjes opeet. Gelukkig zijn echte wolven niet zoals in de sprookjes. Het zijn veelal schuwe dieren die confrontatie met de mens uit de weg gaan. Vee is echter minder veilig, al blijkt dat wolven vaak liever een reebout of hertenbiefstuk eten dan een lamskotelet. Steeds wanneer er een (vermoedelijke) wolf in Nederland gezien wordt, begint de ophef over dit dier opnieuw. En dat is niet zo gek, want er zijn maar weinig dieren die zo tot de verbeelding spreken als de wolf. Daarom hieronder enkele veel gestelde vragen en mijn antwoord daarop.
Waar komt de wolf vandaan?
Het gaat goed met de wolf in West-Europa, het aantal wolven neemt toe. Omdat wolven territoriaal zijn, is er maar beperkte ruimte voor wolven in het gebied waar ze vandaan komen en dus gaan ze zwerven. Die zwervende wolven gaan op zoek naar een geschikt leefgebied. Net als iedere andere diersoort zoeken ze naar twee dingen: voldoende voedsel om te overleven en een partner om voor nageslacht te zorgen. Als één van de twee niet aanwezig is, gaan ze verder met zoeken. Zo kan het dat er aan de rand van het verspreidingsgebied – waar Nederland nu onder valt – af en toe een wolf opduikt. Die wolf is waarschijnlijk zo weer weg, omdat het aan partners ontbreekt. Eten is er genoeg in Nederland.
Als we willen weten hoe het in Nederland zal gaan, kunnen we naar de geschiedenis op andere plekken kijken. Rond de millenniumwisseling waren de meeste mensen bezig met de millenniumbug, terwijl een paartje wolven zwanger was van de eerste Duitse wolvenpups in lange tijd. Deze wolven leefden in Oost-Duitsland, waar al geruime tijd af en toe een wolf werd gezien die vanuit Polen de grens over liep. Ondertussen zijn er 70 roedels/paartjes in Duitsland, waarvan de dichtstbijzijnde zich op 80 kilometer van de Nederlandse grens bevindt. Een wolf met een beetje reislust loopt zo’n afstand in een nacht. Kortom, er zal af en toe een wolf in Nederland langslopen en waarschijnlijk neemt dat aantal toe naarmate er meer wolven dicht bij de Nederlandse grens een roedel gaan stichten.
Is er ruimte voor de wolf in Nederland?
Alleen de tijd zal leren of zich daadwerkelijk één of meerdere roedels wolven in Nederland gaan vestigen. Als we de gebieden in Nederland vergelijken met die waar de wolven in Duitsland zitten, dan zijn er maar weinig plekken die net zo rustig zijn. Het is alleen erg moeilijk om gebaseerd op kennis van nu iets te zeggen over de toekomst. Dieren kunnen zich namelijk aanpassen aan een nieuwe omgeving. Kijk maar naar de stadsvossen in Londen of de steenmarters in Nijmegen. Zolang er voedsel en twee wolven van verschillend geslacht aanwezig zijn, zie ik geen reden waarom zich geen wolvenroedel in Nederland zou kunnen vestigen.
Dit gaat echter over ruimte in de letterlijke zin van het woord. We moeten bij een dier als de wolf ook de figuurlijke zin van het woord meenemen. Zullen de mensen in Nederland zich kunnen aanpassen aan het samenleven met een toppredator? Hoe zal dat gaan met de toch wel sterke boerenlobby? Hoeveel schade in de vorm van opgegeten vee willen we tolereren? Op al deze vragen weet ik geen antwoord en ik denk dat we dit alleen met een goede dialoog en tijd te weten komen. Er is, denk ik, een grote tweedeling in de samenleving op het gebied van de wolf. Sommige mensen zijn heel erg voor (denk aan natuurliefhebbers) en sommige mensen zijn heel erg tegen (denk aan een schapenboer die mogelijk schade oploopt door predatie door wolven). We zullen voor- en tegenstanders bij elkaar moeten brengen, willen we de wolf een plekje in ons land gunnen zonder een deel van de samenleving te benadelen. Daarom is het nodig om nu al over oplossingen na te denken voor mogelijke conflicten in de toekomst.
Wat is de toegevoegde waarde van de wolf voor de Nederlandse natuur?
Dit is een vraag waar ik een beter antwoord op kan geven. Uit onderzoek uit het buitenland blijkt namelijk dat wolven een belangrijk effect hebben op de dieren die ze eten. Dit kan zowel direct, ze eten deze dieren immers op, als indirect. Een hert dat bang is om door een wolf opgegeten te worden, gedraagt zich namelijk anders dan een hert dat dat niet is. Hierdoor zullen reeën en herten in een gebied met wolven op andere plekken hun eten zoeken. Dit heeft effect op de planten die ze eten, wat weer een effect heeft op andere diersoorten die van dezelfde planten eten. Ook middelgrote roofdieren zoals de vos zullen waarschijnlijk last hebben van de komst van de wolf. Die is immers gedeeltelijk voedselconcurrent en duldt mogelijk geen concurrenten in zijn territorium. Hoe sterk dat effect is, is echter niet bekend.
Daarnaast eten wolven vooral zieke en zwakke dieren. Hierdoor kunnen ze de verspreiding van ziektes tegengaan, omdat zieke dieren uit de populatie worden geselecteerd. De komst van de wolf zal dus waarschijnlijk een positief effect hebben op de gezondheid van de herten en reeën in Nederland. Dit kan potentieel zelfs gevolgen hebben voor de mens, omdat sommige ziektes van mensen door wilde hoefdieren in stand worden gehouden. Denk hierbij aan rundertuberculose (momenteel niet in Nederland), anaplasmose en mogelijk Q-koorts. Dit effect is echter afhankelijk van de ‘wolvendichtheid’. Pas als de wolf op meerdere plekken in Nederland een vast territorium heeft, gaan we hier misschien iets van merken.
.. en ze leefden nog lang en gelukkig
Er zullen dus dingen veranderen als de wolf terugkeert in Nederland. Zowel in de natuur als aan de keukentafel, waar discussies over het wel of niet tolereren van de wolf hoog op kunnen lopen. Ik denk dat we vanzelf aan de wolf zullen wennen, maar ook dat we hem nooit helemaal zullen accepteren. Ik denk dat de wolf zich zal aanpassen aan het leven in een druk bevolkt land als Nederland. Ook denk ik dat we veel kunnen leren van de komst van de wolf. Kortom, ik kijk al weer uit naar de volgende waarneming van een rondzoekende wolf. En ik hoop dat er snel ééntje komt die een liefje vindt naast al dat eten dat in Nederland rondloopt.
