‘Als er geen concurrentie is, is er ook geen markt,’ luidt een stokpaardje van een buur in DotSlash, het hippe Utrechtse kantoorgebouw voor scale ups waar we met Science ON AIR sinds enige maanden huizen. Zo bezien zou je het opduiken van concurrenten voor de podcast van Wetenschap.nu kunnen interpreteren als een bevestiging van de groei van de markt voor Nederlandstalige wetenschapspodcasts. Goed nieuws dus.
Het was onvermijdelijk. Een combinatie van factoren zorgt ervoor dat her en der in het land mensen op het idee komen om een wetenschapspodcast in het Nederlands te starten. Om maar meteen te beginnen met de aanleiding voor het ontstaan van onze eigen podcast: de publieke omroep doet het niet. Gebonden aan de mediawet mogen publieke omroepen geen audio maken die alleen voor online verspreiding bedoeld is. Sommige omroepen lappen dat aan hun laars, maar de meeste podcasts van de publieke omroepen zijn nog steeds integraal online gezette radio-uitzendingen of fragmenten daarvan. Inclusief reclameblokken, nieuwsflitsen en updates van wedstrijden uit een WK dat al lang is geweest. Daar komt bij dat wetenschap geen enkele prioriteit heeft bij de NPO. De recent aangekondigde bezuinigingen op onder meer het wetenschapsprogramma Focus vormen het zoveelste bewijs.
Van blogging naar podcasting
Een volgend punt is dat het met de dag makkelijker wordt om zelf een podcast te maken. De kosten van opnameapparatuur zijn te overzien. Monteren kost tijd, maar het is geen rocket science. Daarbij is het publiek veelal gemotiveerd genoeg om schoonheidsfoutjes voor lief te nemen. Met Soundcloud is publicatie en distributie naar platforms als iTunes en Stitcher een fluitje van een cent. En via sociale media kan iedereen eigen producties uitserveren.
Productiegemak maakt potcasting als upgrade van blogging mogelijk. Naast gelikte shows als Radiolab, TED Radio Hour en Freakonomics Radio heb je een genre waarin journalisten, ondernemers en wetenschappers aan tafel gaan zitten met hun favoriete gasten en rustig twee uur volpraten over onderwerpen die hen boeien. Net als in blogs reageren deze podcasters veelvuldig op elkaars shows en nodigen ze elkaar uit. En net als een blog functioneert de podcast zo als een vrije en openbare vorm van intellectuele ontwikkeling die je als luisteraar mee doormaakt. Inclusief de confrontatie met conflicterende zienswijzen zoals die tussen Sam Harris en Ezra Klein.
Zodra je een van deze shows gaat luisteren, word je een heel ecosysteem van podcasts ingezogen. Via de podcast van Ezra Klein (Ezra Klein Show) ontdekte ik die van Keira Swisher (Recode Decode) en politicoloog Yascha Mounk (The Good Fight). Dankzij filosoof Sam Harris (Waking Up) kwam ik terecht bij Very Bad Wizards van filosoof Tamler Sommers en psycholoog David Pizarro en dankzij Tim Ferris (The Tim Ferris Show) ontdekte ik Big Questions van Cal Fussman. Gelukkig heeft de Podcast App een functie waarmee je op snelheid 1,5 kunt afspelen.
Groeimarkt
Dan is er ook nog het groeiende aantal podcastluisteraars. Steeds meer mensen ontdekken de zegeningen van het medium: luisteren wat en wanneer je maar wilt. Uit een onderzoekje van Spreekbuis en Skoep Nieuws blijkt dat 58 procent van de Nederlanders online radio of podcast luistert. Voor meer dan de helft van hen is informatie een belangrijke reden. Daarmee lijkt ons land eindelijk aan te sluiten bij de internationale trend. De groei van het aantal podcastluisteraars wordt vooral in verband gebracht met de komst van snelle smartphones met internet en de productie van speciaal voor het medium gemaakte shows als Serial. Overigens, belangrijker dan kwantiteit bij podcastpubliek is kwaliteit. Podcastluisteraars zijn heel trouw aan de shows die ze volgen, ze luisteren vaak alle afleveringen van begin tot eind. Soms is de band met de luisteraar zo hecht dat donaties van luisteraars een verdienmodel worden waar makers van kunnen leven. Bovendien zijn podcastluisteraars relatief hoogopgeleid. Deze economisch aantrekkelijke doelgroep maakt voor andere podcasts het advertentiemodel mogelijk.
Tot dus ver geldt dit alles vooral voor het Engelse taalgebied. Inmiddels is ook in eigen land sprake van een podcastexplosie. Die komt vooral uit de koker van op toekomstige verdienmodellen gokkende journalistieke bedrijven. Ze willen de boot niet missen. De Volkskrant, NRC, Trouw, De Correspondent en Nu.nl hebben allemaal hun podcasts. In bijvoorbeeld The Presidential Podcast (VPRO/NRC) of Haagse Zaken (NRC) zorgt de expertise van de dagbladjournalisten voor een diepgang die je op de radio zelden meer aantreft. Adverteerders hebben deze shows niet en ze zijn voor iedereen gratis toegankelijk. Ze vallen vermoedelijk in dezelfde categorie als de vlogs van de Volkskrant die bedoeld zijn om nieuwe doelgroepen aan te spreken.
WC-eendpodcast
Naast de podcast als journalistieke vorm, komt in ons land ook de podcast als marketingmiddel op. Hierbij is niet het verhaal een kapstok voor duidelijk gemarkeerde advertenties, maar is de hele podcast een verkapte advertentie. BNR pioniert in deze vorm. Het bedrijf probeert zich de Nederlandse podcastmarkt toe te eigenen met diverse titels, een expert podcast netwerk, de eerste Dutch Podcast Awards en zelfs een radioprogramma over podcasts. Daarnaast publiceert het bedrijf shows als Banking for food van de Rabobank en Digitale transformatie van KNP. De show over het reinigen van sanitair door WC-eend ontbreekt nog. Tot deze categorie behoren ook de recente proefballonnetjes van Naturalis (Alles wat leeft), de Rijksuniversiteit Groningen (In de wetenschap) en de TU Eindhoven (Sound of Science).
Misschien is de WC-eendpodcast in een klein taalgebied als het onze het enige realistische verdienmodel. Zeker in een niche als wetenschap wordt de podcast geen cash cow. De alleenheerschappij in deze niche is voor afdelingen van universiteiten die het liefst zelf wetenschapsjournalist spelen ongetwijfeld een aanlokkelijk perspectief. Ik krijg er hetzelfde onbehaaglijke gevoel van dat Bernie Sanders en zijn media (waarmee hij meer kijkers trekt dan CNN) me geven. Hoewel de analyses in The Bernie Sanders Show me zinnig lijken, kan een door een politicus gemaakt medium onmogelijk onafhankelijke politieke journalistiek vervangen. Ze passen goed bij een tijd waarin sociale media je steeds dieper in je eigen gelijk duwen. De huismedia van de linkse bubbel.
Podcastende wetenschappers
Waar ik (als podcastfan) wel op zit te wachten is concurrentie voor de podcast van Wetenschap.nu in de vorm van podcastende wetenschappers. In het Nederlands. Wat zou ik graag luisteren naar de podcasts van astronomen, historici of biologen. Goede voorbeelden in ons land vind ik Onder Mediadoctoren (communicatiewetenschap) en Stuk Rood Vlees(politicologie). Onafhankelijk van de luistercijferterreur of likeverslaving die veel media in hun greep houden, maken deze wetenschappers wat zij zelf belangrijk, leuk of interessant vinden. Hun oprechte interesse en enthousiasme werkt aanstekelijk. En dankzij hun inhoudelijke kennis bereiken de podcasts een diepgang die geen enkele journalist kan bereiken. Het amateurisme van de producties neem je graag voor lief. Potentieel nadeel is dat de continuïteit van de podcasts afhangt van de motivatie van de makers. Dat Onder mediadoctoren het al 75 afleveringen volhoudt, vind ik wat dat betreft hoopgevend.
Fotocredits:
Hoofdfoto: Podcast (Foto: Bokskapet via Pixabay)
