Weinig ouders zijn blij met de sexy selfies van hun kinderen. Toch hoeft het niet problematisch te zijn als je zoon of dochter een sexy foto à la Kim Kardashian van zichzelf op Facebook of Instagram plaatst, stelt Annemarie van Oosten.
Ik hield laatst een praatje over mijn onderzoek naar het sexy selfie-gedrag van jongeren. Sexy selfies zijn foto’s die jongeren van zichzelf online zetten, bijvoorbeeld op Facebook, Instagram of Snapchat. Op die foto’s zijn zij schaars gekleed, en tonen duidelijk hun decolleté, billen of buik, nemen een seksueel gewillige houding aan, en/of kijken met een seksueel verleidelijke blik in de camera. In mijn verhaal ging ik vooral in op de zorgen van ouders. Wat doet het precies met hun kind wanneer zij de sexy poses van Kylie Jenner en Kim Kardashian nadoen op Instagram? Vervolgens kreeg ik uit de zaal de – terechte – vraag waarom hier toch altijd zo zorgelijk over wordt gedaan. Wat kan het voor kwaad als een meisje af en toe sexy in de camera kijkt en die foto op Instagram plaatst? Als zij zich hier toch goed bij voelt?
Deze vraag stellen we ook binnen de wetenschap. Het antwoord is echter nog niet zo eenduidig. Sommige onderzoekers zien het plaatsen van sexy selfies als een onderdeel van de seksualisering in de media of de maatschappij in het algemeen.
Seksualisering
Seksualisering is een veelomvattend begrip en staat vooral voor het afmeten van iemands waarde aan de hand van zijn of haar seksuele aantrekkingskracht. Daarnaast houdt seksualisering ook seksuele objectificatie in. Dit betekent dat de persoon in kwestie minder als volwaardig mens of seksueel subject wordt gezien, oftewel iemand met eigen wensen en behoeften, maar meer als een voorwerp (object) voor het seksuele plezier van een ander. Bekijk bijvoorbeeld dit filmpje van vlogger Lacy Green voor voorbeelden van die seksuele objectificatie in onze westerse samenleving. Ten slotte kan seksualisering inhouden dat seksualiteit op ongepaste wijze aan iemand, in dit geval een jongere, wordt opgelegd. Seksualisering geldt in de maatschappij vaak als negatief, omdat het gerelateerd zou zijn aan depressieve gevoelens en een verminderd zelfvertrouwen (zie ook het rapport van de APA Task Force on the Sexualization of Girls).
De media hebben over het algemeen een grote invloed op jongeren als het gaat om hoe zij naar hun lichaam kijken en de waarde die zij hechten aan sexy en aantrekkelijk zijn. Er wordt al jaren onderzoek gedaan naar de gevolgen van het zien van geseksualiseerde personen in de media. Zo weten we dat dit ervoor kan zorgen dat jongeren, en vooral jonge meisjes, zichzelf gaan zien als een object dat door henzelf en anderen beoordeeld dient te worden. Jongeren zijn hierdoor constant bezig met hun lichaam, hoe dit op anderen overkomt en of het wel voldoet aan het huidige ideaalbeeld. Wanneer jongeren vervolgens het idee hebben hier niet aan te voldoen, kan dit leiden tot een gevoel van schaamte over het eigen lichaam.
Sociale media
Op die manier kunnen beelden in de media de karakteristieke focus van pubers op hun lichaam en hun wens om fysiek en seksueel aantrekkelijk te zijn, versterken. Dit is met name het geval bij beelden op sociale media. Vooral omdat het hier beelden van hun peers betreft, de leeftijdgenoten en vrienden waarmee jongeren zich identificeren. Mijn eigen onderzoek laat zien dat het plaatsen van sexy selfies op social media ervoor kan zorgen dat jongeren hun seksuele eigenschappen, bijvoorbeeld er sexy uitzien en wild en verleidelijk zijn, belangrijker gaan vinden dan wie zij zijn als persoon.
Het is begrijpelijk dat ouders zich zorgen maken over de waarde die hun kind hecht aan sexy zijn als dit ten koste gaat van de waarde die het hecht aan andere eigenschappen. Tegelijkertijd is het vrij normaal gedrag voor adolescenten en dat verandert vanzelf naarmate zij ouder worden. Daarnaast kan sexy willen zijn, mits het niet allesoverheersend is, zelfs een positieve ontwikkeling zijn.
Seksuele bevrijding
Dankzij digitale media hebben jongeren meer mogelijkheden om zichzelf seksueel te bevrijden, zich los te maken van culturele seksuele restricties en conventies. Zij kunnen hun seksualiteit openlijk ontwikkelen. Dit kan vervolgens leiden tot meer seksueel plezier en een sterker gevoel van controle over de eigen seksualiteit. Er zijn dan ook wetenschappers die zich meer aan deze ‘seksuele bevrijding’-kant van de discussie scharen. Vooralsnog is onderzoek naar die positieve gevolgen van seksualisering in de media schaars. Dit heeft waarschijnlijk te maken met een algehele tendens in mediaonderzoek om meer nadruk te leggen op het verklaren van negatieve effecten dan positieve effecten.
Om terug te komen op de vraag uit het publiek: wellicht kan het inderdaad geen kwaad als een meisje een sexy foto plaatst als zij zich hier goed bij voelt. Dit hangt wel af van de onderliggende reden van dit gevoel. Als een meisje zich seksueel uit met als doel meer plezier in seksuele relaties en een sterker gevoel van seksuele vrijheid, en zich uit als een onafhankelijk en seksueel subject, lijkt me dit geen probleem. Maar als als zij dit doet omdat zij denkt dat ‘sexy zijn’ haar belangrijkste eigenschap is, of uitsluitend op zoek is naar de goedkeuring van anderen, dan is dit minder positief. In dit geval presenteert iemand zich als een seksueel object en is zij vooral bezig met het pleasen van anderen.
Motivatie
Als ouder hoef je dus niet direct in de stress te schieten als je kind een sexy selfie plaatst. Het is wel raadzaam om erover te praten. Waarom doet je zoon of dochter dit? Breng bijvoorbeeld de sexy selfies van Kim Kardashian ter sprake. Waarom zou ze die foto’s plaatsen? Neemt Kardashian een onderdanige houding aan of heeft zij duidelijk plezier in haar seksualiteit? Is zij hier seksueel object of subject? En promoot dan vooral ook het zijn van een seksueel subject. Seksuele subjectificatie van onze jeugd, daar lijkt mij niks mis mee.