De individuele zoektocht van jongeren naar informatie over seks heeft de laatste jaren drastische veranderingen ondergaan. Door het internet is de hoeveelheid informatie over seks bijna oneindig. Met een klik van de muis hebben jongeren toegang tot seksuele educatie door experts, maar ook tot pornografie en verhalen van andere jongeren in de vorm van blogs of vlogs, blogt Annemarie van Oosten.
De seksuele voorlichting van jongeren is niet meer wat het geweest is. Waar dit vroeger voornamelijk de taak van ouders en leerkrachten was, doen jongeren tegenwoordig steeds vaker aan seksuele zelfeducatie via de media. In principe is deze verandering niet heel recent. Decennia lang zoeken jongeren al zelf naar informatie over seks in televisieprogramma’s, tijdschriften of films om te leren over hoe zij zich horen te gedragen op seksueel gebied. In de literatuur wordt dit ook wel seksuele zelf-socialisatie genoemd. Maar de enorme hoeveelheid informatie die jongeren tegenwoordig tot zich kunnen nemen via internet, heeft zelf-socialisatie een nog belangrijker onderwerp van discussie gemaakt.
De vraag is of de seksuele voorlichting van jongeren daardoor beter is geworden. En waarin verschilt de huidige zelf-socialisatie van jongeren precies van de traditionele seksuele educatie in scholen? Hierbij zien we twee kanten van de medaille: een positieve kant en een meer problematische kant.
Zee van informatie
Laten we beginnen met de problematische kant. Jongeren moeten zich tegenwoordig door een oneindige zee van informatie ploeteren. De vraag is dan: hoe weten jongeren dat ze juiste en betrouwbare informatie gevonden hebben? Wetenschappelijk onderzoek naar hoe jongeren met online informatie omgaan, laat zien dat ze vaak nog worstelen met het inschatten van de betrouwbaarheid van bronnen en de accuraatheid van de informatie. Daarbij moet ik overigens zelf nog een volwassene tegenkomen die deze vaardigheden volledig bezit.
Het probleem is echter dat er op het internet, naast een hoop nuttige informatie, ook veel onzin wordt uitgedragen. En het is maar de vraag of jongeren wel bij de nuttige informatie terecht komen. Uit een recente studie van Rutgers and SoaAids naar zelfeducatie blijkt dat het gros van de jongeren Google op de eerste plaats zet als bron van informatie over seks. Maar als gevraagd wordt op welke pagina’s ze vervolgens terechtkomen, zegt maar een kleine groep dat ze wel eens een officiële seksuele voorlichtingssite, zoals Sense Info, bezoeken.
Seksuele mythes
Uit dezelfde studie van Rutgers en SoaAids blijkt dat jongeren nog veel in seksuele mythes geloven. Zo gelooft bijna de helft van de adolescente jongens dat een goede douche na de seks de kans op SOA’s vermindert. Dit zou zo maar eens het gevolg kunnen zijn van onzin die ze online opdoen. Tegelijkertijd doen jongeren in Nederland steeds later aan seks en weten ze hoe ze zich tegen mogelijke gevaren moeten beschermen. In Engeland schijnt dit weer anders te zijn. In hoeverre die veranderingen in het seksuele gedrag van jongeren zijn te wijten aan online seksuele zelf-socialisatie is nog onbekend.
Online seksuele informatie kan vaak onrealistisch zijn en seksuele stereotypen benadrukken. Er is al veel onderzoek gedaan naar pornografie op internet, en hoe jongeren door te kijken naar pornografie meer stereotype denkbeelden over seks overnemen. Maar hoe zit het precies met blogs, vlogs of fora waar seksuele mythen worden verspreid? Het is nog onbekend hoeveel informatie in blogs of vlogs accuraat is. Maar het is wel bekend dat jongeren eerder informatie aannemen van personen in de media wanneer ze zich meer identificeren met deze personen.
Vloggers
Zeker vlogs blijken een zeer populair vorm van seksuele voorlichting, ook wel vloglichting genoemd. Vlogger Linda de Munck (22) behaalde meer dan 400.000 kijkers met haar vlog over masturbatie. In de VS is vlogger Lacy Green zeer populair door haar video’s waarin zij vrij en onbeschaamd haar mening en uitleg geeft over een plethora van seksuele onderwerpen.
De identificatie met deze populaire vloggers is vaak groot. Dit komt waarschijnlijk omdat deze vloggers in veel aspecten lijken op de jongeren zelf. Ze zijn ook nog jong en gebruiken dezelfde soort jongerentaal. Ze delen persoonlijke ervaringen en gaan online in gesprek met jongeren. Dit vergroot de binding die jongeren voelen met vloggers.
Plezierige kanten van seks
Dit brengt mij bij het goede nieuws. Door internet leren jongeren over seks op een manier die hen aanspreekt. In plaats van die droge biologieles waar toch wel veel wordt gewaarschuwd voor seksuele risico’s, kunnen jongeren op het internet leren over de plezierige kanten van seks. Ze kunnen zich identificeren met anderen die dezelfde onzekerheden delen, en zich laten inspireren door ervaringen van mensen die zijn zoals zij. Ook de manier waarop seksuele informatie op internet, ook in pornografie, vaak wordt gebracht, verschilt van de seksuele educatie op school.
Biologie op school: over bloemetjes en bijtjes (Foto: Richard Towell, via Flickr Creative Commons)
Online leren jongeren over seks door middel van verhalen, met aantrekkelijke karakters en opwindende bewegende beelden. Waarom zou je nog een ‘saai’ biologie boek lezen als het ook zo kan? Entertainment, de mogelijkheid tot identificatie, de relevantie en kunnen relateren aan eigen ervaringen worden door jongeren als belangrijke redenen genoemd om online op zoek te gaan naar informatie over seks. Ook de mogelijkheid tot (anonieme) discussies over seksuele onderwerpen zorgt ervoor dat jongeren het internet gebruiken voor seksuele zelfeducatie. Er is online voor jongeren simpelweg veel meer bespreekbaar dan thuis of op school.
Van online naar de school
Seksuele voorlichters doen er wellicht goed aan eens te kijken naar de populaire vormen van seksuele voorlichting online. Hoe wordt de seksuele informatie gebracht, en in hoeverre is die vorm toepasbaar in seksuele voorlichting op school? Tegelijkertijd moet seksuele voorlichting op scholen tegenwoordig ook het onderdeel mediawijsheid omvatten. Wie of wat kun je wel of niet geloven online? Dit aspect gaat verder dan alleen bronnen checken en vergelijken. Dit zijn vaardigheden die jongeren nu op school leren, maar waar de training mediawijsheid ook wel zo’n beetje stopt. Het gaat ook om het vergelijken van de inhoud en het ontwikkelen van een kritische blik op de informatie die ze tegenkomen en hoe ze daardoor kunnen worden beïnvloed. Het lijkt me prima als een tiener seksuele voorlichting via vloggers wil krijgen, maar laten ze dan ook even checken of de informatie klopt door een kijkje te nemen op een officiële voorlichtingssite, zoals Sense Info.
Foto’s:
Bumble bee door Richard Towell, via Flickr.com (CC BY-NC-ND 2.0)
