Diep in de tropische regenwouden onderzoekt Vincent Merckx kleine plantjes die niet zouden mogen bestaan. Ze halen hun voedingsstoffen uit schimmels, zonder hun gastheer iets bruikbaars terug te geven. ‘Bedriegers in het ecosysteem’, noemt de evolutiebioloog verbonden aan Naturalis Biodiversity Center, de parasitaire plantjes. Voor Wetenschap.nu hield Merckx een vlog bij over zijn reis door Colombia.

De soorten die Vincent Merckx onderzoekt, zijn zogenoemde mycoheterotrofe plantjes. Dit zijn soorten die geen bladgroen hebben en daardoor geen zonlicht nodig hebben om te groeien. Hun voedingsstoffen, koolstof en suikers, halen ze uit schimmels in de bodem. “Ze groeien lang niet overal, maar àls we deze planten op een bepaalde plek vinden, groeien er ook heel veel”, zegt Merckx. “Met mijn onderzoek wil ik erachter komen welke bodemsamenstelling deze bijzondere planten verkiezen en welke schimmels ze gebruiken om te overleven.”

Bedriegers in het oerwoud

Merckx hoopt meer te ontdekken over deze bedriegende plantjes en de manieren waarop ze al miljoenen jaren overleven in het regenwoud. “Er is hier sprake van een heel complex ondergronds netwerk, waarover we nog zo goed als niets weten”, legt hij uit. Voor ecosystemen is samenwerking tussen soorten is erg belangrijk. Bodemschimmels bijvoorbeeld, leveren belangrijke voedingsstoffen aan bomen en leven zelf van het bladafval. Iedere schakel in de keten neemt wat hij nodig heeft om te overleven, en geeft daarvoor iets terug aan een andere schakel. “Mijn plantjes geven niets terug. Logischerwijs zou het netwerk daardoor instabiel moeten worden of zelfs instorten. En dat gebeurt niet. Ik wil begrijpen waarom. Die antwoorden geven ons hopelijk meer informatie over de stabiliteit van ecosystemen en manieren waarop we die kunnen beschermen.”

Voor zijn onderzoek bezocht Vincent Merckx van Naturalis Biodiversity Center samen met Sofia Gomes, die haar promotieonderzoek doet op dit onderwerp, drie plaatsen in het tropisch regenwoud van Colombia. Vlak aan de Atlantische kust, in het zuiden dicht bij de Amazone-rivier en in het noorden aan de Caribische kust. Die plekken bleken een goede keuze. “Vooral in het zuiden hebben we veel verschillende planten gevonden. Soms van dezelfde families maar vaak ook niet. Daarom is het zo belangrijk om verschillende plekken te bestuderen”, zegt Merckx.

Kaart Colombia

Kaart Colombia : onderzoeksplaatsen

Vooral het gebied aan de Atlantische kust maakte veel indruk. De rijke begroeiing en de enorme biodiversiteit was een enorme verrassing voor de bioloog. “Dat deel van het regenwoud is een groene explosie van plantensoorten. Ik had nooit eerder zoiets gezien.”

Videobloggen

“Met mijn videoblog wil ik laten zien wat het inhoudt om veldwerk te doen in het tropisch regenwoud”, vertelt Merckx. Hij benadrukt dat het een kort, maar heel essentieel deel is van zijn onderzoek, want zonder monsters geen onderzoeksdata uiteraard. “Er wordt wel eens lacherig gedaan over veldwerk, alsof het een soort vakantie is”, gaat de onderzoeker verder. “Maar als we de wereld om ons heen beter willen begrijpen, moeten we natuurlijk wel uit het laboratorium komen.”

Bekijk de trailer:

Merckx moest wel even wennen aan het vloggen. “Het was – zeker in het begin – nogal raar om tegen een camera te praten. Het is ook niet altijd makkelijk om belangrijke momenten vast te leggen. Als er iets mis gaat, denk je natuurlijk niet meteen: hé wacht, dat moet ik filmen!” Maar Merckx onthoudt toch vooral hoe uitdagend het is om over zijn onderzoek te vertellen terwijl hij middenin het onderwerp staat. “Vertellen over het belang van soortenrelaties in het regenwoud: ik wilde dat ik dat nog meer had gedaan.”

Kennisoverdracht

Daarom investeert hij ook in lokale kennisoverdracht. In het gebied aan de kust komen wel meer biologen, dus keek de lokale bevolking niet gek op. In het zuiden was dat heel anders. “Het grappige was dat wij iets zochten wat niemand kende, ook de gidsen niet. Terwijl ze toch iedere dag door het woud lopen. Met uitleg en aan de hand van goede foto’s wisten ze die plantjes vervolgens wel feilloos te vinden. Daarom laten we altijd soortenlijsten achter en foto’s. Dankzij de gidsen gaat het onderzoek door als wij alweer vertrokken zijn.”

De plantjes en schimmels zijn inmiddels in Nederland gearriveerd voor nader onderzoek. De analyse van de bodemmonsters gebeurde in een laboratorium in Colombia. Ook voor onderzoekers is het lastig de juiste vergunningen te krijgen om bodemmateriaal te mogen exporteren. “Dus dat hebben we ter plekke gedaan.”

Tags